Przewrotne

Historia

Pierwotna nazwa tej osady brzmiała Przewrotna. Jest to stara wieś lasowiacka, powstała nie później niż w XVI wieku. Właśnie wtedy utworzono tutejszą parafii.
Wieś wchodziła w skład włości królewskich, w XVIII wieku należała do dóbr starostwa bratkowickiego. Po rozbiorach władze austriackie sprzedały tę wieś w prywatne posiadanie. Ostatnim właścicielem tutejszego majątku był Stanisław Politalski. U schyłku XIX wieku Przewrotne liczyło 284 gospodarstwa. Znajdowały się tu dwa folwarki, cegielnia i gorzelnia.
Pierwszy drewniany kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny został wybudowany przez P. Korzeniowskiego w 1509 roku, a proboszczem erygowanej w 1533 r. parafii, został ks. Antoni de Niemierza. Niestety nie wiadomo, gdzie świątynia była usytuowana.
13 października 1634 r. biskup Tomasz Oborski konsekrował drugi kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy. Był to także kościół drewniany, kryty gontem, ale na murowanym fundamencie. Zbudowany został na planie krzyża, był znacznie większy od poprzedniego i miał bardzo bogaty wystrój. Stał na środku cmentarza, obecnie niegrzebalnego (dolny cmentarz). W czasach swojej świetności posiadał 7 ołtarzy i boczne kaplice.
W 1818 r. ks. Tyrski rozpoczął budowę obecnego, murowanego kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego, a zakończył ją w 1823 r. ks. Antoni Sokalski. Świątynia została konsekrowana 24.VI.1859 r. przez biskupa Ksawerego Wierzchalskiego, ordynariusza przemyskiego.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej na wschód i północ od Przewrotnego aktywnie działała partyzancka grupa wypadowa „Iskra”. Była to zbrojna organizacja komunistycznej partii PPR, która powstała jesienią 1942 r., w ramach struktur Podokręgu Rzeszów GL. „Iskrą” dowodził Józef Bielenda (od jesieni 1943 r. Jan Paduch). Formalnie nadzór nad nią sprawował Zdzisław Basak „Marian”.
W wyniku zaangażowania miejscowej ludności w ruch oporu Gwardii Ludowej, a także za pomoc udzielaną ukrywającym się Żydom, wieś została czterokrotnie spacyfikowana przez hitlerowców.
1 grudnia 1942 roku dokonali oni pierwszej pacyfikacji wsi, a w 1943 r. trzech kolejnych: 13 marca, 14 marca oraz 9 maja. Podczas ostatniej zbrodni zwłoki ofiar wrzucono do stawu. Mieszkańcy wsi w tym miejscu wybudowali kaplicę, umieszczając na zewnątrz (oraz na budynku szkoły) tablice pamiątkowe.
Podczas wszystkich pacyfikacji miejscowości zostało bestialsko zamordowanych co najmniej 111 osób (w tym kobiety, starcy i dzieci), a wielu innych wywieziono do obozów koncentracyjnych. Spośród wszystkich wywiezionych, życie ocaliły tylko trzy osoby. Reszta została zgładzona w obozie w Pustkowie lub innych obozach.
Dokładna liczba ofiar nie jest znana, ponieważ oprócz mieszkańców wsi zginęły również osoby wysiedlone i ukrywające się, czasami nieposiadające żadnych dokumentów, zamieszkałe w Przewrotnem, których nazwisk i dokładnej liczby nikt nie pamięta.
Przewrotne w tamtym okresie poniosło największe ofiary pośród wszystkich wsi dawnego powiatu rzeszowskiego. Na starym (dolnym) cmentarzu znajdują się zbiorowe mogiły ofiar faszyzmu.
W 1966 r. odsłonięto pomnik ku czci ofiar faszyzmu, a w 1972 r. w uznaniu zasług w walce z wrogiem wieś została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.

 

Ta strona internetowa została utworzona bezpłatnie pod adresem Stronygratis.pl. Czy chcesz też mieć własną stronę internetową?
Darmowa rejestracja